Đại Loại Như Thế | Something Like that| Algo Por El Estilo – Nicanor Parra

NICANOR PARRA
(1914~)

Sinh ngày 5 tháng 9 năm 1914 tại San Fabián de Alico, thuộc phía nam của Chile, Nicanor Parra là một tài năng rất đa diện và hiếm có. Ông là nhà vật lý học, nhà toán học và là một trong những nhà thơ lớn và quan trọng nhất của Châu Mỹ Latin. Ông học ngành kỹ sư ở trường đại học Chile, Vật lý ở trường đại học Brown, và sau đó là Vũ trụ học ở trường Oxford. Trong nhiều năm, ông dạy toán và là giáo sư vật lý ở trường đại học Chile. Có thời gian ông còn dạy cả về môn vũ dân gian. Về già, ông còn thử nghiệm một số lãnh vực nghệ thuật mới, trở thành một điêu khắc gia và một nghệ sĩ tạo hình nổi tiếng.[*] Cuộc triển lãm của ông về điêu khắc và những bài thơ phản-thơ tạo hình (visual antipoems) ở Santiago và Madrid vào năm 2001-02 được đánh giá là rất thành công.

Với tập thơ đầu tay được xuất bản vào năm 1938, Parra đã được độc giả và giới phê bình chú ý; nhưng ông chỉ thực sự khẳng định được vị thế độc đáo của mình trong nền thơ Chile và châu Mỹ Latin nói chung với tập Poemas y Antipoemas (“Thơ và Phản-thơ”) được xuất bản vào năm 1954. Với tập thơ ấy, Parra được xem là hình ảnh tiêu biểu nhất, thậm chí, là cha đẻ của phong trào phản-thơ (antipoetry) trên thế giới. Xin lưu ý là, như nhiều nhà nghiên cứu đã từng nhấn mạnh, trước đó, năm 1926, nhà thơ người Peru Enrique Bustamente Ballivan đã xuất bản một tập thơ có tên gọi Antipoemas (“Phản-thơ”) và khái niệm phản-thơ này cũng đã xuất hiện trong tác phẩmAltazor của Vicente Huidobro vào năm 1931, tuy nhiên, chính Nicanor Parra mới là người đầu tiên thực hiện và đi đến tận cùng kỹ thuật và phong cách sáng tác này.

Bài thơ “Đại loại như thế” dưới dây được dịch từ bản phản-dịch (antitranslation) tiếng Anh “Something like that” của Liz Werner, in trong tập thơ song ngữ của Nicanor Parra, Antipoems – How To Look Better & Feel Great, nhà New Directions xuất bản vào năm 2004. Liz Werner là một nhà thơ, dịch giả và tiểu thuyết gia sinh ở New York. Trong thời gian học và sinh sống ở Chile, cô đã có dịp làm việc gần gũi với Nicanor Parra để cho ra đời cho tập thơ song ngữ này.

Phan Quỳnh Trâm

ĐẠI LOẠI NHƯ THẾ

PARRA CƯỜI như thể hắn bị đày xuống địa ngục
nhưng có lúc nào mà các nhà thơ không cười chứ?
ít nhất hắn cũng tuyên bố rằng hắn đang cười

họ đi qua năm tháng đi qua
năm tháng
ít nhất dường như họ đang đi qua
tôi không bịa ra giả thuyết
mọi thứ tiếp diễn như thể họ đã đi qua

bây giờ hắn bắt đầu khóc
quên rằng hắn là một nhà phản-thơ

0

ĐỪNG NẶN ÓC BẠN LÀM GÌ
ngày nay không ai đọc thơ cả
nó hay hay dở thì cũng chẳng có gì quan trọng

0

BỐN LỖI LẦM mà Ophelia của tôi sẽ không thể tha thứ cho tôi:
già
hạ cấp
theo cộng sản
và Giải thưởng Văn Học Nhà Nước

“May ra gia đình em có thể tha thứ cho anh
đối với ba điều đầu tiên
còn đối với điều cuối cùng thì đừng hòng”

0

XÁC CHẾT CỦA TÔI và tôi
hiểu nhau một cách kỳ lạ
xác chết của tôi hỏi tôi: bạn có tin vào Thượng Đế?
và tôi trả lời thành thật KHÔNG
xác chết của tôi hỏi: bạn có tin vào chính phủ?
và tôi trả lời với cái búa và cái liềm
xác chết của tôi hỏi: bạn có tin vào công an?
và tôi trả lời với một cú đấm vào mặt
rồi nó đứng vụt dậy khỏi quan tài
và tay trong tay chúng tôi cùng đến bàn thờ

0

VẤN ĐỀ THỰC SỰ của triết học
là ai sẽ rửa chén

không có gì thuộc thế giới bên kia

Thượng Đế
chân lý
dòng thời gian
hiển nhiên như thế
nhưng trước hết, ai là người rửa chén

ai muốn làm, cứ làm
hẹn tái ngộ, cá sấu
và chúng ta lại trở thành kẻ thù như trước

0

BÀI LÀM Ở NHÀ
hãy viết một bài sonnet
bắt đầu bằng câu năm nhịp sau đây:
Chẳng thà một mai anh sẽ được chết trước em
và kết thúc bằng câu:
Chẳng thà một mai em sẽ phải chết trước anh

0

BẠN CÓ BIẾT chuyện gì đã xảy ra
khi tôi đang quỳ gối
trước cây thánh giá
nhìn vào vết thương của Chúa?

Ông ấy mỉm cười và nháy mắt với tôi

trước đó tôi cứ ngỡ Ngài chẳng bao giờ cười:
nhưng bây giờ thì ừ tôi tin thế thật

0

MỘT LÃO GIÀ lụ khụ
thảy những bông hoa cẩm chướng đỏ
lên quan tài của người mẹ yêu dấu

thưa quý vị, những gì quý vị đang nghe:
là một tên già nghiện ngập
vất đầy xuống mộ mẹ hắn
những sợi dây buộc hoa cẩm chướng đỏ

TÔI BỎ thể thao vì tôn giáo
(tôi đi lễ mỗi Chủ nhật)
tôi bỏ tôn giáo vì nghệ thuật
bỏ nghệ thuật vì toán học

cho đến khi sáng mắt

và bây giờ tôi chỉ là một người đi qua
mà không hề có niềm tin nào dù lớn hay nhỏ

—————–
Dịch từ bản phản-dịch (antitranslation) tiếng Anh “Something like that” của Liz Werner, in trong tập thơ song ngữ của Nicanor Parra, Antipoems – How To Look Better & Feel Great (New York: New Directions, 2004).

SOMETHING LIKE THAT

PARRA LAUGHS like he’s condemned to hell
but when haven’t poets laughed?
at least he declares that he’s laughingthey pass the years pass
the years
at least they seem to be passing
hypothesis non fingo
everything goes on as if they were passingnow he starts to cry
forgetting that he’s an antipoet

0
STOP RACKING YOUR BRAINS
nobody reads poetry nowadays
it doesn’t matter if it’s good or bad

0
FOUR DEFECTS that my Ophelia won’t forgive me for:
old
lowlife
communist
and National Literature Prize

<<My family may be able to forgive you
for the first three
but never for the last>>

0
MY CORPSE and I
understand each other marvelously
my corpse asks me: do you believe in God?
and I respond with a hearty NO
my corpse asks: do you believe in the government?
and I respond with the hammer and sickle
my corpse asks: do you believe in the police?
and I respond with a punch in the face
then he gets up out of his coffin
and we go arm in arm to the altar

0

THE TRUE PROBLEM of philosophy
is who does the dishes

nothing otherworldly

God
the truth
the passage of time
absolutely
but first, who does the dishes

whoever wants to do them, go ahead
see ya later, alligator
and we’re right back to being enemies

0

HOMEWORK ASSIGNMENT
compose a sonnet
that begins with the following iambic pentameter line:
I would prefer to die ahead of you
and that ends with the following:
I would prefer that you be first to die

0

YOU KNOW what happened
while I was kneeling
in front of the cross
looking at His wounds?

He smiled at me and winked!

before I thought He didn’t ever laugh:
but now yeah I believe for real

0

A DECREPIT old man
throws red carnations
at his beloved mother’s coffin

what you are hearing, ladies and gentlemen:
an old wino
bombarding his mother’s tomb
with ribbons of red carnations

0

I QUIT sports for religion
(I went to mass every Sunday)
I abandoned religion for art
art for the mathematical sciences

until at last illumination hit

and now I’m someone only passing through
who puts no faith in the whole or its parts

[*]Một số tác phẩm tạo hình của Nicanor Parra trong triển lãm “Obras Públicas” (Public Work / Tác phẩm công cộng) tại Trung tâm Văn hoá Palacio La Moneda, Chile, năm 2006: