Nhận Định về Mỹ Thuật – Oliverio Girondo

OLIVERIO GIRONDO (1891-1967)

Khám phá ra Oliverio Girondo, với bản thân tôi, là một kinh nghiệm đầy thú vị, dù hơi muộn màng.

Các nhà phê bình văn học tiếng Tây Ban Nha thường so sánh Oliverio Girondo (1891-1967) với Jorge Luis Borges (1899-1986). Cả hai đều sinh ở Buenos Aires, đều là những tài năng lớn, có đầu óc cách tân mạnh mẽ và đều đóng vai trò tích cực trong phong trào tiền phong trong những năm 1920 ở Argentina. Tuy vậy trong khi Borges nổi tiếng trên khắp thế giới, tiếng tăm của Girondo thường chỉ được biết đến trong khu vực nói tiếng Tây Ban Nha.

Các nhà phê bình cho nguyên nhân của hiện tượng này là do phong cách sáng tác của hai người hoàn toàn khác nhau, đại diện cho những ranh giới diễn ngôn đối lập nhau của phong trào tiền phong ở Argentina.  Borges, trong phong trào làm mới văn chương, đã kết hợp cả hai yếu tố cách tân và truyền thống, vì vậy, dễ được cả những người theo cách tân lẫn những người theo truyền thống chấp nhận và yêu thích.  Ngược lại, Girondo lại quá cực đoan, quá nổi loạn, quá táo bạo và đầy khiêu khích. Ông cương quyết loại trừ các yếu tố truyền thống để theo đuổi những sáng kiến mới lạ trong cách nhìn cũng như cách viết. Ông cũng không tránh né những vấn đề có tính chất cấm kỵ như tôn giáo, tình dục, do đó,  đi quá mức chịu đựng người tôn sùng truyền thống. Tuy nhiên, vì đi rất xa trên con đường đổi mới, Girondo khám phá ra nhiều khả tính mới mẻ của văn học và có ảnh hưởng sâu đậm trong thế giới văn chương Tây Ban Nha. Chính Borges, trong bài điểm sách cho cuốn Calcomanías đã khen ngợi Girondo, theo cách của ông: “Không thể chối cãi rằng hiệu lực của Girondo khiến tôi sợ hãi… Girondo là một kẻ thô bạo. Ông ấy nhìn mọi thứ một cách độ lượng… Rồi ông ấy nghiền nát chúng”.  (Oliverio Girondo, Obra Completa [Toàn Tập], tr. 613)

Dưới đây tôi trích dịch một số câu nhận định có vẻ nghịch ngợm nhưng lại rất tinh tế của Girondo về các hoạ sĩ, điêu khắc gia và những tác phẩm mỹ thuật. Trong cuốn Toàn Tập của Oliverio Girondo, những câu nhận định này nằm rải rác chung với những đề tài khác như văn chương và âm nhạc.. tôi chọn lọc lại và đặt tên cho phần dịch này là “Nhận Định về Mỹ Thuật”.

P.S: Hình ảnh những tác phẩm được nhắc trong bài không nằm trong cuốn sách (và nên là như vậy), tôi chỉ thêm vào cho… đẹp.

 

1. Điều kỳ diệu không phải là Van Gogh cắt đi một cái tai của mình, mà là giữ nguyên cái tai còn lại.

2. Mona Lisa là người phụ nữ còn sống cười nụ cười của những người phụ nữ sau khi đã chết.

3. Bức “Mỹ nhân mặc áo” còn trần truồng hơn cả bức “Mỹ nhân khỏa thân”.

4. Rodin nhầm lẫn sự mơn trớn với người mẫu; cảm hứng và sự co thắt, “xưởng điêu khắc” với phòng ngủ.

5. Điều khó chịu nhất về Cezanne là tính ương ngạnh, khi mà, trước một miếng phô mai, ông cứ khẳng định đi khẳng định lại: ” Đây là một miếng phô mai”.

6. Cuộc giải phẫu đôi mắt của Monet đã chứng minh rằng Monet có cặp mắt của một con ruồi: cặp mắt bị buộc lại bởi vô số những vi nhãn để phân biệt một cách sáng tỏ hoàn hảo những sắc thái tinh tế của một màu, có điều khi là một cặp mắt riêng lẻ, chúng cảm nhận các sắc thái đó một cách độc lập, nhưng lại không đạt được một cái nhìn tổng quát về sự kết hợp.

7. Chúng ta tiếp cận những bức tranh của El Greco mục đích là để gây bất ngờ cho những con đỉa đang núp dưới những nếp gấp trên cổ áo.

8. Những cánh tay duy nhất mà chúng ta có thể mãn nguyện dành cả cuộc đời là những cánh tay của những bức tượng Vệ Nữ vốn chẳng còn cánh tay nào cả.

9 .Chúng ta biến thái đến mức sự vụng về của kẻ ngây thơ đối với chúng ta là “đỉnh cao” của nghệ thuật.

10. Dù tất cả những quan niệm của chúng ta về Cuộc Đời và Cái Chết thay đổi, đã đến lúc chúng ta lên án sự gian lận lớn nhất của tác phẩm “Các Thị Nữ” – trên chính tác phẩm “Các Thị Nữ” bằng xương bằng thịt – họ treo tấm bảng nhỏ ghi chữ Velázquez, để mà không ai có thể phát hiện ra điều kỳ diệu đích thực và thế tục về sự bất tử của ông.

11. Thay vì phải dùng đến rượu whiskey, Turner bị say bởi hoàng hôn.

12. Các nhà Lập thể đã sai lầm khi tin rằng quả táo là một chủ đề ít tính văn chương và thanh đạm hơn cặp mông của Madame Recamier.

13. Người Trung Hoa không vẽ thiên nhiên, họ mơ nó.

14. Trước khi Rembrandt xuất hiện không ai có thể ngờ rằng ánh sáng có thể tạo ra kịch tính và vô số những xung đột với những vở bi kịch của Shakespeare.

==
Phan Quỳnh Trâm dịch từ nguyên tác tiếng Tây Ban Nha, trong Oliverio Girondo, Obra Completa, do Raúl Antelo biên tập, University of Costa Rica, 1999.
===

1.Van Gogh, Self Portrait with Bandaged Ear (1889)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Leonardo da Vinci,  Mona Lisa.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. 2 bức tranh của Francisco De Goya
Bức trên:  La Maja Vestida (The Clothed Maja) (c.1800)
Bức dưới: La Maja Desnuda (The Naked Maja) c.1797-1800)

4. Auguste Rodin, Je Suis Belle, 1882

6. Claude Monet, Water-Lily Pond, 1897

7. Vài bức chân dung của El Greco:

8.  Aphrodite,  or Venus de Milo, C. 100 BC

10. Diego Velázquez, Las Meninas, 1656

.

11. William Turner, The Lake, Petworth: Sunset, a Stag Drinking (1829)

12.Jacques-Louis David, Portrait of Madame Récamier, 1800

14.Rembrandt, The Blinding of Samson, 1636

 

1. Lo prodigioso no es que Van Gogh se haya cortado una oreja, sino que conservara la otra.

2. La Gioconda es la única mujer viviente que sonríe como algunas mujeres después de muertas.

3. “La Maja Vestida” está más desnuda que “La Maja desnuda”.

4. Rodin confundió caricia con modelado; espasmo con inspiración; “atelier” con alcoba.

5. Lo que molesta más en Cézanne es la testarudez con que, delante de un queso, se empeña en repetir: “esto es un queso”.

6. La disección de los ojos de Monet hubiera demostrado que Monet poseía ojos de mosca; ojos forzados por innumerables ojitos que distinguen con nitidez los más sutiles matices de un color pero que, siendo ojos autónomos, perciben esos matices independientemente, sin alcanzar una visión sintética de conjunto.

7. Nos aproximamos a los retratos del Greco, con el propósito de sorprender las sanguijuelas que se ocultan en los repliegues de sus golillas.

8. Los únicos brazos entre los cuales nos resignaríamos a pasar la vida, son los brazos de las Venus que han perdido los brazos.

9. Estamos tan pervertidos que la inhabilidad de lo ingenuo nos parece el “sumun” del arte.­­

10. Aunque se alteren todas nuestras concepciones sobre la Vida y la Muerte, ha llegado el momento de denunciar la enorme superchería de las “Meninas” que —siendo las propias “Meninas” de carne y hueso— colgaron un letrerito donde se lee Velázquez, para que nadie descubra el auténtico y secular milagro de su inmortalidad.

11. En vez de recurrir al whisky, Turner se emborracha de crepúsculo.

12. Los cubistas cometieron el error de creer que una manzana era un tema menos literario y frugal que las nalgas de madame Recamier.

13. Los pintores chinos no pintan la naturaleza, la sueñan.

14. Hasta la aparición de Rembrandt nadie sospechó que la luz alcanzaría la dramaticidad e inagotable variedad de conflictos de las tragedias shakespearianas.