Bài Thơ Đã Nói Gì | What The Poem Said – Jacques Roubaud

Sinh năm 1932 tại Caluire-et-Cuire, Pháp, Jacques Roubaud là một nhà toán học, một nhà văn, nhà tiểu luận và, đặc biệt, một nhà thơ nổi tiếng. Ông có hai bằng tiến sĩ, một về toán và một về văn chương Pháp, do đó, ông dạy học và trở thành giáo sư trong hai lãnh vực ấy. Với tư cách một người sáng tác, tài năng về thơ của ông phát lộ rất sớm. Ngay từ năm 12 tuổi, ông được nhà thơ Louis Aragon khuyến khích để xuất bản tập thơ đầu tay, Poésies Juvéniles (Youthful Poems, 1944). Tám năm sau, năm 1952, ông xuất bản tập thơ thứ hai, Voyage du soir (Evening journey), được rất nhiều nhà phê bình chú ý và khen ngợi nhiệt liệt. Từ đó về sau, tiếng tăm của ông càng lúc càng vang dội. Ông nhận được rất nhiều giải thưởng văn học uy tín, như giải thơ quốc gia (Grand Prix National de la Poésie) năm 1990 và giải French Academy Grand prix de littérature Paul-Morand năm 2008. Về phương diện sáng tác, ông tham gia vào nhóm Oulipo (viết tắt của chữ Ouvroir de littérature potentielle / workshop of potential literature, Georges Perec and Italo Calvino cũng ở trong nhóm này), ở đó, ông ứng dụng một số kiến thức toán học vào cấu trúc của thơ và tiểu thuyết. Tổng cộng Roubaud xuất bản trên 20 tác phẩm (phần lớn đều được dịch sang tiếng Anh và nhiều ngôn ngữ khác). Bài sau đây là một trong những bài nhận định về thơ được viết dưới dạng những câu đối thoại, nằm trong phần “Những Giả Thuyết Về Thơ” (Hypotheses of Poetry) của cuốn Poetry, etcetera: Cleaning House. Guy Bennett dịch từ tiếng Pháp và được Green Integer xuất bản năm 2006.

—
Bài thơ đã nói gì

Tôi quên mất bài thơ đã nói gì

Tôi đã biết bài thơ nói gì nhưng tôi quên mất

Bài thơ đã nói như thế đó, nhưng tôi lại quên mất như thế đó là điều mà bài thơ đã nói

Rằng bài thơ đã nói như thế đó, có phải như thế đó là điều mà bài thơ đã nói? Nếu như thế đó là điều mà bài thơ nói, thì tôi cũng quên mất nó là gì

Có thể, không cần biết bài thơ đã nói gì, trong khi đọc bài thơ (lúc mà tôi đọc bài thơ), tôi cũng đã quên mất nó là gì rồi
nhưng nếu như thế đó là điều mà bài thơ đã nói, tôi quên mất nó là gì

Lúc này đây, khi tôi đọc bài thơ, tôi cũng không biết là tôi đang đọc chính bài thơ đó,
bởi vì tôi quên mất bài thơ đã nói gì

Vì thế cho nên điều mà bài thơ đang nói cũng không thực sự là điều mà bài thơ đã nói

và tại sao tôi đã quên mất nó là gì.

===
Phan Quỳnh Trâm dịch từ bản dịch tiếng Anh “What the Poem Said” của Guy Bennett, trong Jacques Roubaud, Poetry, etcetera: Cleaning House, Green Integer xuất bản năm 2006.
===

What the Poem Said
for l.d.

I forgot what the poem said

I knew what the poem said but I forgot what it was

The poem said that, but I forgot that that that the poem said

That the poem said that, is that what the poem said? If it’s that that the poem said, I forgot what it was

Maybe, without knowing what the poem said, while I was reciting the poem (when I was reciting the poem), I had already forgotten what it was
but if that’s what the poem said, I forgot what it was

Now, when I recite the poem, I don’t know if I’m reciting this poem,
since I’ve forgotten what the poem was saying

That’s why what this poem says is not really what the poem was saying

and why I forgot what it was