Nghệ thuật thơ| Ars Poetica – Archibald MacLeish

ARCHIBALD MACLEISH
(1892-1982)

MacLeish được đào tạo thành luật sư ở một trường đại học danh tiếng nhất nước Mỹ (Harvard), nhưng sự nghiệp chính của ông, về phương diện xã hội, lại là quản thủ của Thư viện Quốc Hội, nơi ông được đánh giá là một trong những quản thủ thư viện có viễn kiến và ảnh hưởng nhất tại Mỹ trong suốt thế kỷ 20. Tuy nhiên, sự nghiệp xã hội ấy không thể sánh được với sự nghiệp văn học của ông. Là một nhà thơ và nhà văn nổi tiếng, MacLeish ba lần đoạt giải Pulitzer. Ông đi nhiều, quen biết rộng rãi với nhiều cây bút lớn nhất trong thời đại của ông, từ T.S. Eliot đến Ezra Pound, từ E.E. Cummings đến John Dos Passos, từ James Joyce đến Ernest Hemingway, v.v… Và ông cũng góp phần làm cho sinh hoạt văn học ở những nơi ông tham gia khởi sắc hẳn lên. Bởi vậy, nhiều nhà phê bình chia cuộc đời của ông ra thành nhiều giai đoạn với những thành phố khác nhau, và ở mỗi nơi ông đều là một khuôn mặt sáng chói: Paris những năm 1920, New York và Washington những năm 1940, và đại học Harvard những năm 1950.

Về thơ, bài “Nghệ thuật thơ” (Ars Poetica) dưới đây là bài thơ nổi tiếng nhất của MacLeish đồng thời cũng là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất cho chủ nghĩa hiện đại. Hai câu cuối: “Bài thơ không nên có nghĩa / Nó chỉ hiện hữu” được coi như một thứ tuyên ngôn về thơ hiện đại nói chung.

Phan Quỳnh Trâm

_______________

Nghệ thuật thơ

Bài thơ nên khả xúc và lặng lẽ
Như một trái cây tròn

Câm nín
Như những tấm mề đay cũ chạm vào ngón cái

Im lặng như phiến đá mòn nhẵn dưới khuỷu tay
Trên gờ cửa sổ rêu mọc

Bài thơ nên vô ngôn
Như đường bay của chim

*

Bài thơ nên bất động trong thời gian
Như ánh trăng vươn lên

Để lại, như ánh trăng nhả ra
từng nhánh cây vướng bóng đêm,

Để lại, như ánh trăng khuất sau những chiếc lá mùa đông,
để lại từng mảnh ký ức trong tâm hồn—

Bài thơ nên bất động trong thời gian
Như ánh trăng vươn lên

*

Bài thơ nên tương đương với sự thật,
nhưng không phải là sự thật.

Nó kể lại cả lịch sử của nỗi đau buồn
bằng một khung cửa trống và một chiếc lá phong

Nó diễn tả tình yêu
bằng những cọng cỏ rạp và đôi ngọn đèn trên mặt biển—

Bài thơ không nên có nghĩa
Nó chỉ hiện hữu.

===
Phan Quỳnh Trâm dịch từ nguyên tác Anh ngữ “Ars Poetica” của Archibald MacLeish, trên trang POETS.org – From the Academy of American Poets.
===

Ars Poetica

A poem should be palpable and mute
As a globed fruit,

Dumb
As old medallions to the thumb,

Silent as the sleeve-worn stone
Of casement ledges where the moss has grown—

A poem should be wordless
As the flight of birds.

*

A poem should be motionless in time
As the moon climbs,

Leaving, as the moon releases
Twig by twig the night-entangled trees,

Leaving, as the moon behind the winter leaves,
Memory by memory the mind—

A poem should be motionless in time
As the moon climbs.

*

A poem should be equal to:
Not true.

For all the history of grief
An empty doorway and a maple leaf.

For love
The leaning grasses and two lights above the sea—

A poem should not mean
But be.