Vinícius de Moraes (1913-1980), còn được biết với tên “Vinícius”, là một tài năng đa dạng của Brazil: Ông không những làm thơ mà còn viết tiểu luận, kịch bản sân khấu và đặc biệt, viết lời cho rất nhiều ca khúc. Nhiều bài thơ của ông cũng được phổ nhạc và trở thành những bài hát quen thuộc đến mức được xem là kinh điển (classics) tại Brazil. Ông cộng tác với những nhạc sĩ nổi tiếng nhất không chỉ của Brazil nói riêng mà của thế giới như Tom Jobim, Baden Powell… Những bài Bossa-nova được nhiều người biết đến mà ông viết lời gồm có: Garota de Ipanema (The Girl from Ipanema), Água de Beber, Chega de Saudade, Insensatez (How Insensitive). Phim Black Orpheus (1959) của đạo diễn người Pháp Marcel Camus, được giải Oscar năm 1960 cho phim ngoại quốc hay nhất, cũng được dựa trên kịch bản của Vinícius, trong đó bài hát lừng danh “A Felicidade” cũng do chính ông và Tom Jobim sáng tác.
BÀI THƠ GIÁNG SINH
Chúng ta được tạo thành như đã định:
Để nhớ và để được nhớ
Để khóc và để làm cho khóc
Để chôn cất cái chết của chúng ta –
Thế nên chúng ta có đôi cánh tay thật dài cho những lời tạm biệt
Đôi bàn tay để nhận những gì được trao
Những ngón tay để đào sâu mặt đất
Cuộc đời chúng ta sẽ là như thế:
Một buổi chiều lúc nào cũng quên
Một ngôi sao mờ dần vào bóng tối
Một lối đi giữa hai ngôi mộ –
Vì thế chúng ta cần tỉnh thức
phải hạ giọng, bước đi nhẹ nhàng, ngắm nhìn
đêm tối ngủ mê trong im lặng
Không có nhiều điều để nói:
Một bài hát trên nôi
Một bài thơ, thơ tình, có lẽ
Một lời nguyện cầu cho những kẻ đã ra đi
Cầu cho giờ phút đó đừng quên
Và cầu cho, nhờ nó, trái tim chúng ta
còn lại, trang nghiêm và đơn giản.
Chúng ta được tạo thành như đã định:
Để tin tưởng vào phép lạ
Để tham dự vào thơ
Và nhìn thấy khuôn mặt cái chết –
Rồi đột nhiên chúng ta không còn hy vọng
Đêm nay vẫn còn sớm, từ cái chết, chúng ta mới
Được sinh ra, vô hạn.
—
Phan Quỳnh Trâm dịch từ bản dịch tiếng Anh “Christmas Poem” của Ashley Brown trong An Anthology of Twentieth-Century Brazilian Poetry (Connecticut: Wesleyan University Press, 1972), do Elizabeth Bishop biên tập và giới thiệu.
—
CHRISTMAS POEM
For that were we made:
To remember and be remembered
To weep and make weep
To bury our dead –
That is why we have long arms for farewells
Hands to receive what is given
Fingers to dig the earth.
Thus shall be our life:
One afternoon always forgetting
A star disappearing into the darkness
A path between two tombs –
That is why we must keep vigils
Speak in low voices, tread lightly, gaze
The night sleeping in silence.
There is not much to say:
A song over a cradle
A poem, perhaps, of love
A prayer for for those who leave –
But may that hour not forget
And may for it our hearts
Be left grave and simple.
For that were we made:
To have hope in the miracle
To take part in poetry
To see the face of death –
And suddenly we will no longer hope…
Today the night is young; of death we merely are
Born, immensely.
phan quỳnh trâm | quincy phan 