Hồi Ký Của Một Nhà Thơ – Pablo Neruda

Nhà thơ Chile Pablo Neruda có một cuốn hồi ký (xuất bản năm 1974 sau khi ông qua đời một năm) có nhan đề Tôi thú nhận là tôi đã sống (Confieso que he vivido). Chưa kể đến phần nội dung với rất nhiều chi tiết bất ngờ và thú vị, chỉ cái nhan đề ấy không cũng đủ hấp dẫn người đọc. Ở Việt Nam, giới cầm bút ít viết hồi ký, hoặc nếu viết, chỉ lấy tên chung chung là hồi ký. Thỉnh thoảng mới có những nhan đề lạ như Hơn nửa đời hư (Vương Hồng Sển) hay Ta đã làm chi đời ta (Vũ Hoàng Chương). Tuy nhiên hai nhan đề này dễ gợi ấn tượng ngậm ngùi, tiếc nuối, đầy tính chất tình cảm chủ nghĩa. Riêng nhan đề cuốn hồi ký của Neruda thì rất lạ: sau chữ “thú nhận”, người ta thường chờ đợi một cái gì bất ngờ. Ở đây, sự thú nhận ấy lại là “tôi đã sống”. Nó có vẻ hiển nhiên nhưng chính sự hiển nhiên ấy lại gợi cho người đọc nhiều liên tưởng. Dưới đây là phần dịch lời mở đầu cuốn hồi ký ấy.

***

Những hồi tưởng hay hoài niệm này đứt quãng hoặc có khi lãng quên, bởi vì đó chính là cuộc đời. Những giấc mơ gián đoạn giúp chúng ta vượt qua được những ngày làm việc. Rất nhiều điều mà tôi nhớ đã phai nhạt đi khi được gợi lại, chúng như tan thành tro bụi, như mảnh thuỷ tinh đã vỡ không còn hàn gắn được.

Hồi ức của một người viết hồi ký không như hồi ức của một nhà thơ. Có thể hắn sống ít hơn, nhưng hắn chụp được nhiều hình ảnh hơn và tái tạo lại cho chúng ta những chi tiết một cách tinh tế hơn. Nhà thơ cho chúng ta một một bộ sưu tập của những bóng ma rúng động bởi lửa và bởi bóng tối của thời đại hắn.

Có lẽ tôi đã không sống trong chính tôi; có lẽ tôi đã sống cuộc đời của những kẻ khác.

Những gì tôi đã viết ra trên những trang giấy này sẽ luôn rơi rụng-như những bụi cây của mùa thu hay như ở thời điểm những cánh đồng nho bắt đầu chín rộ – những chiếc lá nho vàng sẽ chết đi và những quả nho sẽ tái sinh trong rượu thánh.

Cuộc đời của tôi là một cuộc đời của tất cả cuộc đời: cuộc đời của một nhà thơ.

Pablo Neruda
===
Phan Quỳnh Trâm dịch từ nguyên tác tiếng Tây Ban Nha, trong Pablo Neruda, Confieso que he vivido, SEIX BARRAL xuất bản năm 1974.
===

Estas memorias o recuerdos son intermitentes y a ratos olvidadizos porque así precisamente es la vida. La intermitencia del sueño nos permite sostener los días de trabajo. Muchos de mis recuerdos se han desdibujado al evocarlos, han devenido en polvo como un cristal irremediablemente herido.

Las memorias del memorialista no son las memorias del poeta. Aquél vivió tal vez menos, pero fotografió mucho más y nos recrea con la pulcritud de los detalles. Este nos entrega una galería de
fantasmas sacudidos por el fuego y la sombra de su época.

Tal vez no viví en mí mismo; tal vez viví la vida de los otros.

De cuanto he dejado escrito en estas páginas se desprenderán siempre —como en las arboledas de otoño y como en el tiempo de las viñas—las hojas amarillas que van a morir y las uvas que revivirán en el vino sagrado.

Mi vida es una vida hecha de todas las vidas: las vidas del poeta.

Pablo Neruda