32 bài thơ không đề – 32 poems from Sens Plastique – Malcolm de Chazal

Se

MALCOLM DE CHAZAL
(1902-1981)

Malcolm de Chazal, nhà tư tưởng, nhà thơ và hoạ sĩ gốc Pháp, sinh ra và sống phần lớn cuộc đời của mình ở Mauritius, một quần đảo ở Ấn Độ Dương. Nắm 16 tuổi ông sang Mỹ học 5 năm và lấy bằng kỹ sư từ trường đại học Bâton-Rouge, bang Louisiana, rồi sau đó trở lại Mauritius làm việc như một công chức trong sở Bưu chính viễn thông. Ông nghỉ hưu năm 55 tuổi và ông dành trọn phần đời còn lại của mình cho văn chương, triết học và hội hoạ.

Ông được người ta biết đến nhiều nhất với cuốn Sens Plastique, xuất bản lần đầu tại Mauritius năm 1945, gồm khoảng 2000 cách ngôn và đoạn văn không đánh số. Hai năm sau, nhà xuất bản hàng đầu Gallimard ấn hành Sens Plastique II tại Paris và Chaza bắt đầu nổi tiếng ở Pháp.

Ngày 11 tháng 10 năm 1947, Jean Paulhan tung ra một bản tin khá giật gân trên tờ Le Figaro littéraire là ông vừa phát hiện một thiên tài, và thiên tài này được gọi là Malcolm de Chazal. Andre Breton cũng ca ngợi Chazal như là một nhà siêu thực xuất sắc. Sens Plastique được ca ngợi bởi Rougement Denis de, Michel Leiris, và nhiều nhà văn nổi tiếng khác của Pháp cũng như các hoạ sĩ Georges Braque và Jean Dubuffet. Braque nói với Chazal rằng cuốn sách của ông bản chất là một album hình ảnh, nó “vượt ra ngoài văn chương” và chính Braque khuyến khích Chazel vẽ,[*] và ông đã làm thế, nhưng vẫn không từ bỏ văn chương. Tuy vậy, cuối cùng, Chazal lại được xem như một nhà thơ của màu sắc và hình thể hơn cả khi ông vẽ.

Không lập gia đình và hầu như không ra khỏi đảo Mauritius (kể từ lúc tốt nghiệp đại học), cuộc đời của ông, nói chung, cô đơn và lặng lẽ, phần lớn chỉ tập trung vào công việc viết lách. Sức sáng tác của ông rất mạnh, ví dụ, từ 1949 đến 1956, trong vòng bảy năm, ông xuất bản khoảng 20 tập sách, dày từ 40 đến 500 trang. Tác phẩm của ông không những nhiều mà còn đa dạng, với nhiều thể loại khác nhau, nhưng trong đó nổi bật nhất là các ý nghĩ được trình bày dưới hình thức châm ngôn hoặc các bài thơ ngắn, được in trong các cuốn mang nhan đề chung như Pensées, Sens Plastique, Sens Magique hay Poemes. Những bài thơ ngắn dưới đây được Mary Ann Caws tuyển lại trong cuốn Surrealist Painters and Poets (2001) bên cạnh tác phẩm của nhiều tên tuổi lừng lẫy khác như André Breton, Paul Eluard, René Char, René Magritte, Marcel Duchamp, v.v.

Phan Quỳnh Trâm

__________

32 bài thơ không đề

Xe đạp lăn trên đường.
Con đường là chiếc bánh thứ ba
Cán qua hai bánh xe còn lại

Nước nói với sóng,
“Bạn đang nuốt tôi”
“Làm sao nuốt được?”
Sóng trả lời,
“Tôi là miệng của bạn mà.”

Giọt sương
Nói với mặt trời
“Bạn có thấy tôi không?”
“Không”, mặt trời đáp.
“Tôi chính là đôi mắt của bạn đó.”

Bằng đỉnh của chúng
Hai ngọn núi
Chạm vào một áng mây,
Trong tích tắc
Áng mây có cảm giác
Lộn nhào
Vì không thể tìm thấy
Cái đầu của nó.

Khi dây nho
Quấn chặt nhánh cây lại
Nhánh cây oằn xuống
Và hoa
Thò đầu ra ngoài
Để xem chuyện gì đang diễn ra

Tự làm mát mình?
Không phải thế.
Cái quạt trong bàn tay của gió
Vì thế
Bạn thấy mát.

“Tôi đã đi cả vòng
Trái Đất,”
Một người đàn ông nói.
“Thật tội nghiệp
Vậy mà trong suốt thời gian ấy
Bạn vẫn không tăng được
Nửa phân
Của cơ thể mình”.

Đồng tử
Xoay đôi mắt
Tròng đen theo sau
Tròng trắng
Hoãn lại
Vừa đủ lâu
Này bạn
Để bạn
Có thể lẻn vào khuôn mặt
Của người bạn yêu

“Em yêu anh.”
Người đàn bà nói.
“Cẩn thận nhé,”
Người yêu nàng nói,
“Đừng yêu anh
Nhiều quá
Nếu không nó sẽ quay ngược về
Chính em
Tình yêu vốn có hình tròn.”

“Một với một
Là hai”
Nhà toán học nói thế,
vậy thì
Thượng Đế với số không là mấy?

Chẻ dòng nước
Bao nhiêu lần tuỳ ý bạn
Nhưng sẽ không bao giờ
Bạn tìm thấy
Bộ xương
Bộ xương của gió
Chính là cuộc đời

Con mắt
Là sân khấu
Của một diễn viên độc nhất

Sự làm chủ
tuyệt đối
của thân thể
Chỉ đến trong sự chết

“Tôi sẽ không bao giờ
Già”
Người đàn ông nói
“Tôi có niềm hy vọng”

Sự trống rổng
Không có
Lối
Ra.

Nếu ánh sáng xoè
Chiếc đuôi công của nó ra
Sẽ không có
Chỗ
Cho cuộc sốngi.

Đường
Không biết
Nó có vị như thế nào.
Ai đó
Nếm nó
Và cho đường
Cái vị của nó.

Hòn đá
Chỉ
Nghe thấy nhịp tim của nó
Trong mưa

Vòng tròn
Là bằng chứng ngoại phạm
Cho tâm điểm
Và tâm điểm
Là cái cớ
Cho vòng tròn

Con đường nhanh nhất
Từ chúng ta
Đến chúng ta
Chính là Vũ Trụ.

Nỗi buồn
Luôn có sẵn
Một ý tưởng
Trên tay áo của nó.

Đêm
Là một lỗ trống
Không vành.

Con đường
Chạy
Cả hai hướng.
Vì thế
Nó đứng yên.

“Hãy lột truồng
em ra”
Hoa nói với
Mặt trời
“Trước khi
đêm
khép
hai đùi em lại”

Tiếng ồn,
cắn từng chút từng chút chính nó
Rồi
Để lại
Răng của nó
Giữa những phím
Đàn dương cầm

Nàng mang
Nụ cười của nàng
Dán trên
Những chiếc răng

Ánh sáng
Mặc quần áo
Vì buổi chiều
Đã đi
Chơi golf
Với những cái lỗ

Hồ nước
Sáng nay
Sau
Một đêm
Xấu trời
Đã vào
Bồn tắm
Đễ thư giãn

Ngọn sóng
Ra khỏi độ sâu của nó
Lên bờ
Tràn
Xuống

Chàng đã
Quá vội vàng
Để đến với cuộc sống
Vì thế nó
Đã để chàng đi.

Nàng thả neo
Đôi hông của nàng
Vào đôi mắt của chàng
Rồi kéo chàng vào
Cảng

Chiếc xe
Sẽ không bao giờ
Đuổi kịp
Vận tốc
Của con đường.

Malcolm de Chazal – Bản dịch của Phan Quỳnh Trâm
———————————————
Dịch theo bản dịch tiếng Anh của Patricia Terry, trong Surrealist Painters and Poets (MIT Press, Massachusetts, 2001), Mary Ann Caws biên tập.

32 poems from Sens Plastique

A bicycle rolls on the road.
The road is the third wheel
Rolling the other two.

The water says to the wave
‘‘You are swallowing me.’’
‘‘How could I?’’
Replies the wave,
‘‘I am your mouth.’’
The dew
Said to the sun,
‘‘Do you see me?’’
‘‘No,’’ said the sun,
‘‘I am your eyes.’’
With their peaks
Two mountains
Were touching a cloud.
For an instant
The cloud felt
Topsy-turvy
Unable to find
Its head.

When the vine
Seized the branch
The branch gave way
And the flower
Stuck its head out
To see what was going on.
Fanning yourself ?
Not so.
The fan’s in the wind’s hand
That’s why
You feel cool.

‘‘I’ve gone all the way around
The Earth,’’
One man said.
‘‘Poor fellow
And all that time
You haven’t progressed
Half an inch
In your body.’’
The pupil
Turned the eyes
The iris followed
The white of the eye
Delayed
Just long enough
Friend
For you
To slip into the face
Of the one you love.
‘‘I love you,’’
The woman said.
‘‘Be careful,’’
Said her lover,
‘‘Don’t love me
Too much
Or you’ll come back
To yourself
Love is round.’’

‘‘One and one
Make two’’
Said the mathematician.
What’s that
To God and the zero?
Cut water
As much as you like
Never
Will you find
The skeleton.
The skeleton of wind
Is life itself.
The eye
Is a one-actor
Theater.
Absolute
Mastery
Of the body
Comes only in death.
‘‘I’ll never
Be
Old’’
Said the man
‘‘I have hope.’’
Emptiness
Has no
Way
Out.

 

If light unfurled
Its peacock tail
There would be
No room
For life.
Sugar
Doesn’t know
What it tastes like.
Someone
Tasting it
Gives sugar
A taste of sugar.

 

A stone
Hears its heart beat
Only
In the rain.
The circle
Is an alibi
For the center
And the center
Is a pretext
For the circle.

 

The quickest route
From ourselves
To ourselves
Is the Universe.

 

Blue
Always has
An idea
Up its sleeve.

 

Night
Is a rimless
Hole.
The road
Runs
In both directions.
That’s why
It stands still.

 

‘‘Take me
Naked’’
The flower said
To the sun,
‘‘Before
Night
Closes
My thighs’’

 

The noise,
bit off bits of itself
And
Left
Its teeth
Among
The keys
Of the piano.
She wore
Her smile
Pinned
To her teeth.

 

Light
Dressed
For the afternoon
Went
To play golf
With the holes.
The lake
This morning
After
A bad
Night
Got into
Its tub
To relax.

 

The wave
Out of its depth
On the shore
Went
Down.
He was
In such a hurry
To get to life
That it
Let him go.
She anchored
Her hips
In his eyes
And brought him
To port.
The car
Will never
Attain
The speed
Of the road.

_________________________
[*]Một vài bức tranh của Malcolm de Chazal:

—