Czesław Miłosz (1911 –2004) là một trong những nhà thơ Mỹ gốc Ba Lan nổi tiếng nhất trong thế kỷ 20. Ông sinh ở Lithuania năm 1911, thành thạo rất nhiều ngôn ngữ, không những tiếng Lithuanian, tiếng Ba Lan mà còn cả tiếng Nga, tiếng Pháp và tiếng Anh. Lúc còn trẻ, ông du học ở Paris trong nhiều năm. Từ năm 1951, ông sống hẳn ở Tây phương. Từ năm 1961 đến 1998, ông là giáo sư về ngôn ngữ và văn học Slavic tại đại học California, Berkeley. Ông nổi tiếng cả về thơ và tiểu thuyết lẫn về phê bình và dịch thuật. Ông được giải Neustadt International Prize for Literature năm 1978 và giải Nobel Prize in Literature năm 1980. Lúc đầu tác phẩm bị cấm ở Ba Lan cho đến khi ông đoạt giải Nobel. Tuy nhiên, tác phẩm của ông được dịch ra rất nhiều thứ tiếng trên thế giới. Nhiều nhà phê bình cho yếu tố nổi bật nhất trong thơ của ông là sự phong phú và đa dạng của các ẩn dụ, cảm hứng triết lý và cảm hứng tôn giáo.
THẦN CHÚ
Lý trí nhân loại thật đẹp và bất khả chiến bại.
Không quán bar, không dây thép gai, không xay nghiền sách,
Không án lưu đày nào có thể thắng nổi.
Nó thiết lập những ý tưởng phổ quát trong ngôn ngữ,
Và dẫn dắt bàn tay để chúng ta viết lên Sự Thật và Công lý
Bằng chữ hoa, dối trá và áp bức bằng chữ thường
Nó đặt những gì nên ngự ở trên như chúng vẫn vậy,
Kẻ thù của nỗi tuyệt vọng và bè bạn của niềm hy vọng.
Nó không phân biệt Người Do Thái với người Hy Lạp hay nô lệ với chủ nhân,
Nó cho chúng ta những di sản của thế giới để quản lý.
Nó giữ những cụm từ khắc khổ và minh bạch
Khỏi mối bất hoà bẩn thỉu của những lời tra tấn.
Nó nói rằng mọi thứ đều mới mẻ dưới ánh mặt trời,
Mở nắm tay đông tụ của quá khứ.
Đẹp và rất trẻ là Philo-Sophia(*)
Và thơ ca, đồng minh của cô trong việc phục vụ cái thiện.
Mãi đến ngày hôm qua Thiên nhiên mới tổ chức sinh nhật mình,
Tin tức được đưa lên núi bằng một con kỳ lân và một tiếng vang.
Tình bạn của họ sẽ vẻ vang, thời gian của họ không có giới hạn.
Kẻ thù của họ đã tự đưa mình vào hủy diệt.
=====
Chú thích của người dịch:
(*) Trong tiếng Hy Lạp, chữ Philo có nghĩa là Tình Yêu và Sophia có nghĩa là Sự Thông Thái.
Phan Quỳnh Trâm dịch từ bản dịch tiếng Anh “Incantation: của Czeslaw Milosz & Robert Pinsky
Incantation
Translated by Czeslaw Milosz and Robert Pinsky
From Czeslaw Milosz, The Collected Poems: 1931-1987 (The Ecco Press, 1988)
phan quỳnh trâm | quincy phan 