Hèn hay không hèn – Phan Quỳnh Trâm

HÈN HAY KHÔNG HÈN

Gần đây tôi thấy trên facebook có nhiều bạn (đặc biệt là bạn nam) hay băn khoăn, một cách gián tiếp hay trực tiếp, về vấn đề hèn hay không hèn, từ góc độ của cá nhân cũng như từ góc độ của đất nước. Tôi nghĩ hèn không hẳn chỉ là bản tính mà nhiều phần còn do tác động của hoàn cảnh. Có những kẻ bình thường có vẻ cứng rắn ngang tàng nhưng đến lúc yếu đuối vẫn có thể cực kỳ hèn. Ngược lại có những người bình thường có vẻ nhút nhát, nhu nhược nhưng đến lúc bị ức chế, đẩy vào đường cùng vẫn có thể có những phản ứng dũng cảm không ngờ tới.
Tuy nhiên, băn khoăn về chuyện hèn hay không hèn đã là một triển vọng để thoát khỏi cái hèn. Như Tô Hải, có thể cho rằng ông đã không còn hèn khi tự nhận mình là hèn trong “Hồi Ký Của Một Thằng Hèn. Nhưng đợi đến khi không còn gì để mất nữa mới nhận ra điều đó kể ra cũng đã hơi muộn vì hậu quả tai hại của những cái hèn của họ trong quá khứ đối với bạn bè, đồng nghiệp nói riêng và xã hội, đất nước nói chung thì không cách gì lấy lại được. Dù sao thì từ ý thức (về cái hèn) đến hiện thực (để không phải hèn) là một khoảng cách xa cần rất nhiều nghị lực.